Investorlar uchun qo’llanma

O‘zbekistonda chet el investitsiyalari kiritish shakllari:

• O‘zbekiston Respublikasining yuridik va (yoki) jismoniy shaxslari bilan birgalikda tashkil etilgan xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlarining, banklar, sug‘urta tashkilotlari va boshqa korxonalarning ustav jamg‘armalarida va boshqa mol-mulkida ulush qo‘shib qatnashish;
• chet ellik investorlarga to‘liq qarashli bo‘lgan xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlarini, banklar, sug‘urta tashkilotlari va boshqa korxonalarni barpo etish va rivojlantirish;
• mol-mulk, aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlarni, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari tomonidan emissiya qilingan qarz majburiyatlarini sotib olish;
• intellektual mulkka, shu jumladan mualliflik huquqlari, patentlar, tovar belgilari, foydali modellar, sanoat namunalari, firma nomlari va nou-xauga, shuningdek ishchanlik nufuziga (gudvillga) huquqlar kiritish;
• konsessiyalar, shu jumladan tabiiy resurslarni qidirish, ishlab chiqish, qazib olish yoki ulardan foydalanishga bo‘lgan konsessiyalar olish;
• savdo va xizmat ko‘rsatish sohalari ob’ektlariga, turar joy binolariga ular joylashgan yer uchastkalari bilan birgalikda mulk huquqini, shuningdek yerga egalik qilish va undan foydalanish (shu jumladan ijara asosida foydalanish) hamda tabiiy resurslarga egalik qilish va ulardan foydalanish huquqlarini sotib olish orqali;
• shuningdek amaldagi qonun hujjatlariga zid bo‘lmagan boshqa shakllarda ham amalga oshirilishi mumkin.

Investitsiya kiritish shakl va jarayonlarini o‘zgartirish

Xorijiy investitsiyalar birinchi martta yoki takroran amalga oshirilayotgan shakllarni o‘zgartirish ularning investitsiya sifatidagi malakasini o‘zgartirishga olib kelmaydi.

O‘zbekiston Respublikasida chet ellik investorlar quyidagilar bo‘lishi mumkin:

• chet el davlatlari, chet el davlatlarining ma’muriy yoki hududiy organlari;
• davlatlararo bitimlar yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tashkil topgan yoki xalqaro ommaviy huquq sub’ektlari bo‘lgan xalqaro tashkilotlar;
• chet el davlatlarining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil topgan va faoliyat ko‘rsatib kelayotgan yuridik shaxslar, boshqa har qanday shirkatlar, tashkilotlar yoki uyushmalar;
• chet davlat fuqarolari va O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida doimiy ravishda yashovchi fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar.

XSKga quyidagi shartlarga javob beruvchi yangi tashkil etilayotgan korxonalar kiradi:

• korxona Nizom jamg‘armasi 150 ming AQSh dollaridan kam bo‘lmasligi kerak;
• korxona qatnashchilaridan biri chet ellik yuridik shaxs bo‘lishi shart;
• ustav jamg‘armasining kamida 30 foizini chet el investitsiyalari tashkil etishi kerak.

Chet ellik investor quyidagi huquqlarga ega:

• investitsiyalashni amalga oshirishning hajmlari, turlari va yo‘nalishlarini mustaqil belgilash;
• investitsiya faoliyatini amalga oshirish uchun yuridik va jismoniy shaxslar bilan shartnomalar tuzish;
• o‘zining investitsiyalariga va investitsiya faoliyatining natijalariga egalik qilish, ulardan foydalanish va ularni tasarruf etish. Chet ellik investorning qaroriga binoan investitsiyalarga, ularning natijalariga egalik qilish, ulardan foydalanish, ularni tasarruf etish huquqlari O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan tartibda boshqa yuridik va jismoniy shaxslarga berilishi mumkin. Huquqlar boshqa shaxsga berilganda taraflarning o‘zaro munosabatlari shartnomalar asosida tartibga solinadi;
• O‘zbekiston Respublikasidagi investitsiya faoliyati natijasida olingan o‘ziga qarashli ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalarini chet ellarda va O‘zbekiston Respublikasida patentlashtirish to‘g‘risida mustaqil ravishda qaror qabul qilish;
• investitsiya faoliyati natijasida olingan daromadni soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘langanidan keyin mustaqil va erkin tasarruf etish (shu jumladan uni moneliksiz repatriatsiya qilish);
• O‘zbekiston Respublikasiga kreditlar va qarzlar tariqasida pul mablag‘lari jalb etish;
• o‘z hisobvarag‘idagi milliy valyuta mablag‘laridan ichki valyuta bozorida chet el valyutasini sotib olish uchun foydalanish;
• qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda va shartlarda yer uchastkalariga doir huquqlarni sotib olish;
• O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq, o‘ziga mulk huquqi asosida qarashli bo‘lgan mol-mulk va har qanday mulkiy huquqlardan zimmaga olgan majburiyatlarning, shu jumladan qarz mablag‘larini jalb etishga qaratilgan majburiyatlarning barcha turlari bo‘yicha ta’min sifatida foydalanish;
• o‘z investitsiyalari va boshqa aktivlari rekvizitsiya qilingan taqdirda mutanosib ravishda tovon olish;
• davlat boshqaruv organlarining, mahalliy davlat hokimiyati organlarining hamda ular mansabdor shaxslarining g‘ayriqonuniy harakatlari (harakatsizligi) hamda qarorlari natijasida yetkazilgan zararlarni undirish.

O‘zbekiston Respublikasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar yo‘naltirilayotgan iqtisodiyot tarmoqlari yoki hududlar kesimida investitsiya kiritish uchun qandaydir cheklovlar belgilanmagan.

O‘zbekiston Respublikasi hududidagi manbalardan olingan daromadlar bo‘yicha soliqqa tortish tartibi:

• O‘zbekiston Respublikasida doimiy yashab turgan yoki moliya yilida boshlanadigan yoki tugaydigan o‘n ikki oygacha bo‘lgan istalgan davr mobaynida 183 kun yoki undan ko‘proq muddatda O‘zbekistonda turgan jismoniy shaxs O‘zbekiston Respublikasining rezidenti deb qaraladi.
• O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lmagan jismoniy shaxslarga O‘zbekiston Respublikasi hududidagi manbalardan olingan daromadlar bo‘yicha soliq solinadi.
• Xuddi shunday vaziyat xorijiy yuridik shaxslarni soliqqa tortishda ham yuzaga keladi. Shunday qilib, O‘zbekistonda ta’sis etilgan yoki ro‘yxatdan o‘tkazilgan yuridik shaxs, shuningdek O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida ro‘yxatdan o‘tgan, bosh korxonasi O‘zbekistonda joylashgan yuridik shaxs O‘zbekiston Respublikasining rezidenti hisoblanadi.
• O‘zbekiston Respublikasining rezidenti bo‘lmagan yuridik shaxslarga O‘zbekiston hududidagi manbalardan olgan daromadlari (foydalari) bo‘yicha soliq solinadi.
• Chet ellik jismoniy va yuridik shaxslardan soliqlar va yig‘imlarni undirish o‘zaro kelishuv asosida to‘xtatilishi yoki cheklanishi mumkin, basharti tegishli chet davlatda ham O‘zbekiston Respublikasining yuridik shaxslariga nisbatan xuddi shunday chora-tadbirlar ko‘rilgan bo‘lsa.
• O‘zbekiston Respublikasidagi chet ellik investorlarning xorijiy sarmoyalari va boshqa aktivlari “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan himoya qilinadi va milliylashtirilmaydi.

Qo’shma korxona va xususiy korxonani ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risida ma’lumot

O‘zbekistonda xorijiy sarmoya ishtirokidagi korxonalarni ro‘yxatdan o‘tkazish uchun:

• Ustav fondi miqdori kamida 400 000 000 mln so‘m ( qariyb 40 000 AQSh dollar) bo‘lishi
• Umumiy ustav fondi miqdorida xorijiy yuridik shaxs ulushi kamida 15% ni tashkil etishi.

Xorijiy sarmoyador ishtirokida korxona tashkil etish uchun quyidagi vazifalar amalga oshirilishi zarur:

• muassis hujjatlari paketini ishlab chiqish yoki amaldagi korxona hujjatlariga o‘zgartishlar kiritish (agarda investitsiya amaldagi korxonaga jalb qilinayotgan bo‘lsa);
• firma nomini zahiraga olib qo‘yish;
• muassis hujjatlarining notarial ishonchnomasi;
• yuridik shaxsning davlat ro‘yxatidan o‘tganligi (qayta o‘tganligi);
• asosiy muhr va burchak shtampni tayyorlash (agar talab etilsa);
• bank xizmatini ko‘rsatish bo‘yicha shartnoma tuzish va bank hisob raqamlarini ochish (endi tuzilayotgan korxonalar uchun).

Muassis hujjatlari muassislarning o‘zi yoki ular bilan shartnoma tuzgan uchinchi shaxslar (maslahat markazlari, yuridik firmalar va h.z )tomonidan tayyorlanshi mumkin. Savdo-sanoat palatasining yaqinda joylashgan bo‘linmasiga murojaat etsa ham bo‘ladi. Bunda palata mutaxassislari shartnoma asosida kerakli hujjatlarni ishlab chiqadi. Muassislar Adliya vazirigining rasmiy saytida joylashtirilgan muassis hujjatlarining namunaviy shakllaridan foydalanishlari mumkin.

Xorijiy sarmoyador ishtirokida yangi tuzilgan korxona davlat ro‘yxatidan o‘tganidan so‘ng yuridik shaxs maqomi va faoliyat yuritish huquqiga ega bo‘ladi. Ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi tashkil etilayotgan korxona maqomi (ПИИ yoki УИК)ga bog‘liq emas, u va bu turdagi korxonalar tadbirkorlik sub’ektlariga davlat xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha Yagona markazlar tomonidan “yagona darcha” tamoyili aosida ro‘yxatdan o‘tkaziladi.

“Yagona darcha” markaziga Muassis – yuridik shaxsning joylashgan manzili yoki muassis – jismoniy shaxsning doimiy yashash manzili bo‘yicha murojaat qilish lozim. 2017 yil 1 yanvardan boshlab tadbirkorlik sub’ektlarini ro‘yxatdan o‘tkazish Internet orqali Interfaol davlat xizmatlari yagona portaligi integratsiyalashtirilgan tadbirkorlik sub’ektlarini avtomatlashgan ro‘yxatga olish tizimi yordamida amalga oshirish mumkin.

Xorijiy kapital ishtirokidagi korxonalarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun zarur bo‘ladigan hujjatlar:

• ariza (Internet orqali ro‘yxatdan o‘tkazilayotgan elektron talab);
• muassis hujjatlarining davlat tilidagi asl nusxasi (bitta nusxada)
• belgilangan davlat to‘lovini to‘laganlik haqidagi to‘lov hujjatining nusxasi.
• internet orqali ro‘yxatdan o‘tkazilganda: O‘zbek tomonidagi har bir ta’sischining muassislar tarkibiga kirayotgani haqidagi roziligi (e-mail bo‘yicha tasdiqlash);
• internet orqali ro‘yxatdan o‘tkazilganda: заверение запроса ЭЦП всех иностранных учредителей;
• o‘zi kelgan holda davlat ro‘yxatidan o‘tkazish: agar hujjatlar muassisning vakili orqali taqdim etilayotgan bo‘lsa, (xorijiy sarmoyadorlar uchun – davlat tiliga tarjima qilingan va qonuniylashtirilgan) ishonch qog‘ozi.

Muassislari tarkibida O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari hisoblanmagan shaxslar ko‘rsatilgan xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar, xorijiy kapital ishtirokidagi korxonalar, boshqa yuridik shaxslarning avtomatlashga davlat ro‘yxatidan o‘tish tizimi orqali yuboriladigan talablarga ko‘rsatilgan shaxslarning majburiy tartibda elektron raqamli imzosi qo‘yiladi.

O‘zbekiston Respublikasida bank hisob raqamini ochish tartibi

Markaziy Bank Boshqavuvining qaroriga muvofiq (24.03.2017y № 1948-12 ro‘yx oling.), O‘zbekiston Respublikasi banklarida ochiladigan bank hisob raqamlari instruksiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi. Bu Vazirlar Mahkamasining 9.02.2017 y № 66-sonli «O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik sub’ektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va hisobga qo‘yish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida” 2016 yil 28 oktyabrdagi PQ-2646-son qarorini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq bajarildi.

Endi ulgurji savdo korxonalari asosiy va ikkilamchi hisob raqamni ochish uchun istalgan bankni tanlashi mumkin.

Tadbirkorlik faoliyati sub’ektlari bo‘lgan yuridik shaxslar – rezidentlar hisob raqami ochish uchun bankka davlat ro‘yxatidan o‘tganlik haqidagi guvohnoma nusxasi hamda muassis hujjatlari (notarial tasdiqlangan nusxalari)ning nusxalarini taqdim etishi shart emas. Banklar ushbu ma’lumotlarni “Tadbirkorlik sub’ektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va qayd etish bo‘yicha avtomatlashgan tizim” orqali oladi.

Hisob raqamini ochish haqidagi arizaga muhri mavjud bo‘lganda qo‘yiladi.

Tadbirkorlik faoliyati sub’ektlari, yakka tartibdagi tadbirkorlar hamda dehqon xo‘jaliklari bo‘lgan yuridik shaxslar – rezidentlari milliy valyutada yo‘qlab olinadigan depozit hisob raqamlarini ochish uchun bankga quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:

• o‘rnatilgan shakl bo‘yicha hisob raqami ochish to‘g‘risida ariza;
• xorijdan tijorat faoliyati uchun mo‘ljallangan tovarlarni olib kiradigan yakka tartibdagi tadbirkorlar – tijorat faoliyati uchun mo‘ljallangan tovarlarni olib kirayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganlik to‘g‘risida yashash joyi bo‘yicha soliq xizmati organi tomonidan berilgan guvohnomaning nusxasi
• davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganlik haqidagi guvohnoma nusxasi;
• belgilangan shakldagi muhr izi va imzolar namunalari qo‘yilgan notarial tasdiqlangan varaqchalar ikki nusxada;
• tadbirkorlik faoliyati sub’ekti bo‘lmagan rezident yuridik shaxslar tomonidan ta’sis hujjatlari (ta’sis shartnomasi, ustav) hamda ularga kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalarning notarial tasdiqlangan nusxasi;
• yuridik shaxs nomidan pul-hisob-kitob hujjatlarini imzolash vakolatiga ega shaxsning shaxsini tasdiqlovchi hujjati (pasport yoki uni o‘rnini bosadigan hujjat). Nusxa shaxsni tasdiqlovchi hujjat taqdim etilganidan so‘ng bank tomonidan qabul qilinadi.

Xorijiy sarmoyadorlarning xususiylashtirish jarayonida qatnashishiga ruxsat berish

Xorijiy sarmoyalarni jalb qilishga doir ishlarni har tomonlama kuchaytirish mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlaridan biridir.

Hozirgi vaqtda respublikamiz iqtisodiyotda xususiy mulk rolini oshirish, davlatning xo‘jalik jamiyatlari ustav jamg‘armasidagi hissasini keskin kamaytirish, korxonalarni rivojlantirish va modernizatsiya qilishga to‘g‘ridan-to‘g‘ri, shuningdek xorijiy investitsiyalarni keng jalb qilishga qaratilgan iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlari korxonalarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini yanada chuqurlashtirish yo‘lidan ketmoqda.

Bundan tashqari, sarmoyadorlar tomonidan sarmoya majburiyatlarini olgan holda joylashtirilmagan davlat aktivlarini nol qiymatda sotib olish imkoni mavjud.